ملاقات فرزند پس از طلاق؛ حق عاطفی یا تکلیف قانونی؟

راضیه استادی ـ توانانیوز ، در روند پرچالش جدایی زوجین، آنچه بیش از همه نیازمند حمایت قانونی و اجتماعی است، حقوق فرزند مشترک است؛ به‌ویژه زمانی‌که والدین پس از طلاق، درگیر نزاع‌های مکرر درباره حضانت، ملاقات یا نفقه می‌شوند.

در این میان، حق ملاقات با فرزند، یکی از حقوق بنیادینی است که هم برای والد فاقد حضانت اهمیت دارد و هم برای کودک، چرا که محرومیت از دیدار یکی از والدین، می‌تواند تأثیرات عاطفی و روانی عمیقی بر کودک برجای بگذارد.

مرجع صالح رسیدگی به دعوای ملاقات

بر اساس قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱، رسیدگی به اختلافات مربوط به ملاقات فرزند در صلاحیت دادگاه خانواده قرار دارد. اما آنچه در عمل موجب سردرگمی بسیاری از والدین می‌شود، این است که کدام دادگاه صلاحیت محلی دارد؟ پاسخ روشن است:

دادگاه خانواده محل اقامت والد دارای حضانت، صالح به رسیدگی به دعوای ملاقات است.

یعنی اگر فرزند تحت حضانت مادر است و مادر در اصفهان سکونت دارد، پدر باید برای طرح دادخواست ملاقات، به دادگاه خانواده اصفهان مراجعه کند، حتی اگر خود ساکن شهری دیگر باشد.

قانون حمایت خانواده چه می‌گوید؟

«هرگاه دادگاه در جریان رسیدگی به طلاق، حضانت فرزند را به یکی از والدین بدهد، باید برای ملاقات والد دیگر، زمان و مکان مشخص کند. در صورت اختلاف، دادگاه با رعایت مصلحت طفل، تصمیم مقتضی اتخاذ می‌کند.»

در این ماده، اصل بر رعایت مصلحت کودک نهاده شده و حتی اگر والدین در مورد ملاقات توافق کنند، باز هم قاضی می‌تواند برای حفظ منافع طفل، مداخله و حدود این ملاقات را تعیین کند.

ضمانت اجرای حکم ملاقات

در مواردی که والد دارای حضانت، از اجرای حکم ملاقات خودداری می‌کند، قانون برای والد دیگر امکان طرح دادخواست اجرایی فراهم کرده است. در صورت تکرار این رفتار، حتی می‌توان به استناد به نقض مصلحت کودک، تقاضای سلب حضانت را نیز مطرح کرد. با این حال، قانون‌گذار ترجیح داده تا حد امکان، از سازوکارهای مدنی و غیرتنبیهی استفاده کند، تا منازعه‌ی والدین، به آسیب عاطفی کودک منجر نشود.

نگاهی جامعه‌شناختی به حق ملاقات

بسیاری از والدین گمان می‌کنند ملاقات صرفاً یک «امتیاز شخصی» است؛ در حالی که ملاقات در واقع تکلیفی است اخلاقی، تربیتی و اجتماعی. اگر فرزندی از دیدار با یکی از والدین محروم بماند، نه تنها ممکن است به اختلالات روان‌شناختی دچار شود، بلکه نسبت به هر دو والد بی‌اعتماد، و نسبت به نهاد خانواده بی‌اعتقاد خواهد شد. بنابراین، اجرای صحیح این حق، هم به سود والدین است و هم در خدمت سلامت نسلی که قرار است آینده جامعه را بسازد

نتیجه‌گیری

دعوای ملاقات فرزند، اگرچه یک دعوای مدنی و خانوادگی به‌ظاهر ساده به‌نظر می‌رسد، اما در باطن، آمیخته‌ای از عاطفه، قانون و اخلاق است. آگاهی والدین از حقوق و تکالیف خود، مراجعه به مرجع صالح، و پرهیز از رفتارهای انتقام‌جویانه، می‌تواند این مسیر را برای همه اعضای خانواده انسانی‌تر و سالم‌تر سازد.

نویسنده : راضیه استادی

وکیل دادگستری