پرخاشگری منفعلانه به نوعی از ابراز خشم گفته می‌شود که فرد به‌جای ابراز مستقیم خشم و رفتار آشکار، خشم خود را در قالب سکوت، کنایه یا عدم همکاری نشان می دهد. این رفتار معمولاً در افرادی شکل می‌گیرد که در کودکی اجازه بیان احساسات منفی را نداشته‌اند یا در محیط هایی رشد یافته اند که ابراز خشم مستقیم ناپسند شمرده شده و افراد تشویق می‌شوند تحت فشار اجتماعی، احساسات منفی خود را سرکوب کنند و یا ابراز خشم برابر با تنبیه یا طرد بوده است.
توانانیوز، در جامعه ایران، به دلیل فرهنگ اجتناب از تعارض و قضاوت منفی و تأکید بر حفظ آبرو و ظاهر آرام، خشم منفعل شیوع بیشتری دارد. بسیاری از افراد به جای گفت‌وگوی مستقیم، ترجیح می‌دهند نارضایتی خود را پنهان کنند، اما آن را از طریق رفتارهای غیرکلامی یا کنایه‌آمیز نشان دهند.
مصادیق پرخاشگری منفعل در جامعه
قهرهای طولانی‌مدت بدون بیان دلیل، مانند قطع ارتباط با اعضای خانواده یا دوستان به بهانه‌های جزئی
نقش بازی کردن مثلاً تظاهر به رضایت در حالی که فرد بسیار عصبانی است
تأخیر عمدی در انجام کارها مثلاً کارمندی که از مدیرش ناراضی است، پرونده‌ها را به تعویق می‌اندازد
در روابط زناشویی، سکوت سنگین یا پاسخ‌های تک‌کلمه‌ای به جای گفت‌وگوی سالم
تعارف‌های غیرصادقانه، مثلاً کسی که با ناراحتی می‌گوید: «هرکاری دوست داری انجام بده!» اما در دل مخالف است.
در فضای مجازی، پست‌های غیرمستقیم مثلاً استوری‌های کنایه‌دار درباره یک فرد بدون نام بردن از او
در محل کار یا اجتماع رفتارهایی مانند شایعه‌پراکنی پشت سر کسی که از او ناراحت‌اند
در محیط‌های تحصیلی، برخی دانشجویان یا دانش‌آموزان در پاسخ به استاد یا معلمی که از او ناراحت‌اند، بی‌انگیزگی عمدی یا عدم مشارکت در کلاس را نشان می‌دهند.
تمارض و بیماری‌های روان‌تنی مثل سردردهای ناگهانی در موقعیت‌های تنش‌زا
انتقاد غیرمستقیم، مانند گفتن جملاتی مثل «همه آدم‌ها خوب‌اند، فقط بعضی‌ها…» بدون اشاره مستقیم به فرد مورد نظر
کمک‌های افراطی اما همراه با غرغر مثل مادری که با ناراحتی تمام کارهای خانه را انجام می‌دهد اما مدام شکایت می‌کند
عدم پایبندی به قول‌ها به صورت عمدی مثلاً قول ملاقات دادن کسی را دادن اما همیشه بهانه آوردن
در سطح اجتماعی، بی‌اعتنایی به قوانین (مانند رعایت نکردن حق تقدم در رانندگی به عنوان اعتراض پنهان)
این خشم منفعل، می‌تواند در طول زمان، منجر به اضطراب، ناامیدی و حتی کاهش اعتماد به نفس شود. گاهی این نوع خشم به شکل اعتراضات خاموش، کنایه‌آمیز یا رفتارهای غیرمستقیم ظاهر می‌شود که تأثیرات بسیار مخربی بر جای می گذارد.
برای کاهش پرخاشگری منفعلانه، نیاز است فرهنگ ابراز احساسات سالم و گفتگوهای سازنده ترویج یابد. آموزش مهارت‌های ارتباطی و جرئت مندی و قاطعیت در خانواده و مدرسه ضروری است .جامعه، نیازمند فضایی امن برای ابراز سالم احساسات بدون ترس از قضاوت یا تنبیه است.
با خودآگاهی و تمرین بیان مستقیم احساسات، می‌توان از پیامدهای منفی خشم پنهان (مانند افسردگی یا تخریب روابط) جلوگیری کرد.
نویسنده : فهیمه زارع
مشاور و روان درمانگر
