صفر تا صد ارزهای دیجیتال و وضعیت حقوقی آن ها در ایران

رمز ارزها و یا کریپتوکارنسی‌ها، دارایی‌های دیجیتالی هستند که برای ایمن سازی از رمزنگاری و تایید تراکنش‌ها استفاده می‌کنند. رمز ارزها غیر متمرکز هستند و توسط هیچ بانک مرکزی و هیچ دولتی تنظیم نمی‌شوند. این دارایی‌ها توسط فناوری بلاک چین توسعه داده شده‌اند و یک سیستم توزیع شده و دفتر کل غیر متمرکز برای انتقال ایمن و شفاف کاربران را فراهم کرده است.

توانانیوز، ارز دیجیتال یا کریپتوکارنسی (Cryptocurrency)، نوعی پول مجازی است، که فقط به‌صورت دیجیتالی وجود دارد و قابل لمس نیست. این ارزها از فناوری رمزنگاری برای امنیت، غیرمتمرکز بودن و انجام تراکنش‌ها استفاده می‌کنند.ارزهای دیجیتال بر پایه‌ی فناوری‌ای به نام بلاک‌چین (Blockchain) ساخته شده‌اند. بلاک‌چین مثل یک دفتر کل دیجیتال است که همه‌ی تراکنش‌ها در آن ثبت می‌شود، اما به‌صورت غیرمتمرکز و در دسترس عموم کاربران.

معروف‌ترین ارزهای دیجیتال:

1. بیت‌کوین (Bitcoin) – اولین و معروف‌ترین ارز دیجیتال

2. اتریوم (Ethereum) – پلتفرمی برای قراردادهای هوشمند

3. ریپل (Ripple) – برای تراکنش‌های بین‌المللی

4. لایت‌کوین، کاردانو، دوج‌کوین و بسیاری دیگر

ارز دیجیتال چگونه کار می‌کند؟

ارزهای دیجیتال بر پایه‌ی فناوری‌ای به نام بلاک‌چین (Blockchain) ساخته شده‌اند. بلاک‌چین مثل یک دفتر کل دیجیتال است که همه‌ی تراکنش‌ها در آن ثبت می‌شود، اما به‌صورت غیرمتمرکز و در دسترس عموم کاربران قرار دارد.

بلاک‌چین چیست  و چه نقشی دارد؟

بلاک‌چین (Blockchain) یه نوع پایگاه داده بسیار امن و شفافه که اطلاعات تراکنش‌ها رو به‌صورت زنجیره‌ای ذخیره می‌کند که  هر «بلاک» شامل مجموعه‌ای از تراکنش‌هاست که بعد از تأیید به زنجیره اضافه میشود و تغییرناپذیر باقی می‌ماند.به زبان ساده، بلاک‌چین دفتر حسابداریه که هیچ‌کس به‌تنهایی نمی‌تواند به آن دسترسی داشنه باشد.

چرا «غیرمتمرکز»؟

یه این دلیل که، بانک یا نهادی روی آن کنترل کامل ندارد. به‌جای آن، همه چیز توسط هزاران یا میلیون‌ها کامپیوتر در سراسر دنیا (که به شبکه بلاک‌چین وصل هستند) بررسی و ثبت می‌شود.

راه‌های تهیه ارز دیجیتال:

1. خرید مستقیم از صرافی‌های معتبر ایرانی یا خارجی

2. استخراج (ماینینگ) – فقط برای برخی ارزها مثل بیت‌کوین

3. دریافت به‌عنوان دستمزد یا هدیه

ذخیره ارز دیجیتال:

برای نگهداری ارز دیجیتال، به چیزی به نام کیف پول دیجیتال (Wallet) نیاز دارید دو نوع اصلی کیف پول داریم:

کیف پول نرم‌افزاری: روی موبایل یا کامپیوتر نصب میشه (مثل Trust Wallet، Metamask).

کیف پول سخت‌افزاری: دستگاهی فیزیکی برای امنیت بیشتر (مثل Ledger)

نکات امنیتی مهم:

همیشه از کیف پول معتبر استفاده کنید.

 کلید خصوصی (Private Key) رو جایی امن نگه دارید

 از صرافی‌های مطمئن و قانونی استفاده کنید.

آیا ارز دیجیتال قانونی است؟

در ایران، خرید و فروش ارز دیجیتال به‌طور محدود مجاز شمرده شده، اما استفاده رسمی از آن در پرداخت‌ها ممنوع است. استخراج (ماینینگ) با مجوز قانونی مجازه، اما بدون مجوز، غیرقانونیه.

همچنین، چون نظارت دولتی روش کمه، باید بسیار با دقت و آگاهی وارد این حوزه شد

ماینینگ (Mining) یعنی چی؟

ماینینگ به‌معنای «استخراج» ارز دیجیتال هست. این فرآیند توسط کامپیوترهای قوی انجام می‌شه که مسائل پیچیده‌ی ریاضی رو حل می‌کنن تا تراکنش‌ها تأیید بشن و به شبکه اضافه بشن. در ازای این کار، مقدار مشخصی ارز (مثلاً بیت‌کوین) به عنوان پاداش دریافت می‌کنن.

البته ماینینگ فقط برای برخی ارزها مثل بیت‌کوین و لایت‌کوین کاربرد داره، نه همه‌ی ارزها.

امنیت ارز دیجیتال چگونه تأمین می‌شود؟

 از طریق رمزنگاری پیشرفته (Cryptography)

 تأیید تراکنش‌ها توسط اعضای شبکه (ماینرها یا اعتبارسنج‌ها)

 استفاده از کلیدهای خصوصی و عمومی برای مالکیت و انتقال

اگر کسی کلید خصوصی یه کیف پول رو داشته باشه، انگار مالک اون داراییه. پس باید خیلی در حفظش دقت کرد.

ارز دیجیتال چه کاربردهایی داره؟

1. سرمایه‌گذاری و حفظ ارزش (مثل خرید بیت‌کوین برای نگهداری بلندمدت)

2. انتقال پول بین‌المللی بدون کارمزدهای سنگین بانک‌ها یا صرافی‌ها

3. پرداخت در سایت‌ها و فروشگاه‌ها (بعضی از شرکت‌ها مثل تسلا یا فروشگاه‌های اینترنتی خاص، ارز دیجیتال می‌پذیرند)

4. قراردادهای هوشمند (Smart Contracts): یعنی قراردادهایی که بدون نیاز به وکیل یا داور، به‌طور خودکار اجرا می‌شن (روی شبکه‌هایی مثل اتریوم)

5. تأمین مالی پروژه‌ها (ICO): جذب سرمایه برای پروژه‌های جدید با انتشار توکن

بهترین ارزهای دیجیتال برای شروع در سال ۲۰۲۵

برای کسی که تازه می‌خواد وارد دنیای ارز دیجیتال بشه، بهتره با ارزهای معروف، پایدارتر و دارای پشتوانه قوی شروع کنه. در ادامه، چند ارز مناسب که به ان اشاره میکنیم.

1. تتر (Tether) – USDT

 ارزشش همیشه تقریباً معادل یک دلار آمریکاست.

 مناسب برای حفظ سرمایه و معامله با ارزهای دیگر می باشد.

نوسان نداره و استیبل‌کوین محسوب میشود.

2. بیت‌کوین (Bitcoin) – BTC

 اولین و معروف‌ترین ارز دیجیتال دنیا

 ارزشمند، معتبر و قابل خرید و فروش در همه صرافی‌ها

 اما قیمتش بالاست (ممکنه فقط کسری از یه بیت‌کوین بخری مثلاً ۰٫۰۰۱ BTC)

مناسب برای سرمایه‌گذاری بلندمدت، نه نوسان‌گیری روزانه

3. اتریوم (Ethereum) – ETH

 دومین ارز بزرگ بعد از بیت‌کوین
پشتوانه‌ی قراردادهای هوشمند و پروژه‌های متنوع بلاک‌چینی
نسبت به بیت‌کوین کاربردی‌تر در زمینه فنی.
هم برای سرمایه‌گذاری خوبه، هم برای یادگیری مفاهیم فنی بلاک‌چین

4. بایننس کوین (BNB)

 ارز اختصاصی صرافی بایننس (بزرگ‌ترین صرافی دنیا)
کاربرد زیاد در پرداخت کارمزدها، معاملات و پروژه‌های مختلف
بین کاربران حرفه‌ای محبوبه؛ رشد خوبی هم داشته

5. کاردانو (ADA)، پالیگان (MATIC)، سولانا (SOL)

 پروژه‌های پیشرفته و آینده‌دار با هدف بهبود سرعت، مقیاس‌پذیری و هزینه تراکنش‌ها
مناسب کسانی که کمی تجربه کسب کردند و دنبال تنوع سرمایه‌گذاری هستند.

قوانین و وضعیت حقوقی رمزارزها در ایران (تا سال ۱۴۰۴)

 وضعیت قانونی کلی ارز دیجیتال در ایران

تا امروز، هیچ قانون جامع و یکپارچه‌ای درباره ارزهای دیجیتال در ایران تصویب نشده، اما بر اساس مصوبات هیئت دولت، بانک مرکزی و برخی نهادهای نظارتی، چهار نکته‌ی کلیدی وجود داره:

 استفاده از رمزارز به‌عنوان ابزار پرداخت در داخل کشور ممنوع است

 طبق دستورالعمل بانک مرکزی (۱۳۹۸):

«به‌کارگیری رمزارزها از جمله بیت‌کوین به‌عنوان ابزار پرداخت در داخل کشور ممنوع است.»

یعنی: نمی‌توانید با بیت‌کوین چیزی بخرید.

 فروشگاهی حق ندارد با رمزارز پول بگیرد.

 استفاده رسمی یا تجاری از رمزارز به‌عنوان “پول” غیرقانونی محسوب می‌شود.

 خرید و فروش و نگهداری رمزارز برای سرمایه‌گذاری شخصی ممنوع نیست

 در حال حاضر، قانون مشخصی برای ممنوع‌کردن خرید و فروش ارز دیجیتال توسط مردم عادی وجود ندارد.

 یعنی مردم می‌توانند در صرافی‌های ایرانی رمزارز بخرن یا بفروشند، مشروط بر اینکه فعالیتشون در چارچوب پولشویی، فیشینگ، یا جرم اقتصادی نباشد.

پس اگر کسی به قصد سرمایه‌گذاری شخصی ارز بخرد یا بفروشد، جرم محسوب نمی‌شود.

 استخراج (ماینینگ) رمزارز قانونی است، اما با مجوز

 طبق مصوبه هیئت وزیران در تیر ۱۳۹۸:

فعالیت استخراج رمزارز، به عنوان صنعت شناخته شده و مشمول دریافت مجوز از وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) است.

 یعنی هر شخص یا شرکتی که بخواد ماینینگ انجام بده:

 باید مجوز دریافت کند.

تعرفه برق مخصوص بپردازد.

دستگاه‌هاش رو ثبت کند.

 اگر بدون مجوز ماین کنند، فعالیتی  غیرقانونی و ممکنه  توسط دستگاه‌ها توقیف یا جریمه شوند.

 صرافی‌های ارز دیجیتال ایرانی فعلاً بدون مجوز رسمی کار می‌کنند.

 بانک مرکزی هنوز دستورالعمل رسمی برای صدور مجوز صرافی‌های رمزارزی منتشر نکرده است.

 بنابراین، صرافی‌های ایرانی (مثل نوبیتکس، والکس و…) به‌صورت نیمه‌رسمی و با نظارت غیردولتی فعالیت می‌کنند.

فعلاً دولت این فعالیت‌ها رو نه تأیید کامل کرده و نه ممنوع کرده، اما در صورت وقوع تخلف یا شکایت، می‌تواند مداخله کند.

نتیجه‌گیری

ارز دیجیتال، شکلی نوین از پول است که به‌صورت کاملاً دیجیتالی و غیرمتمرکز فعالیت می‌کند و با کمک فناوری بلاک‌چین، امنیت و شفافیت بالایی دارد. این نوع ارزها، آینده‌ای نویدبخش در حوزه اقتصاد، سرمایه‌گذاری، و حتی قراردادهای هوشمند دارند.

اما در کنار فرصت‌هایی مثل انتقال سریع پول، سودآوری از نوسانات و استقلال مالی، چالش‌هایی هم وجود دارد؛ از جمله نوسانات شدید قیمتی، ریسک‌های امنیتی و مسائل حقوقی.

بنابراین، اگر می‌خواهید وارد دنیای ارز دیجیتال شوی، آموزش دیدن، انتخاب منابع امن، و حفظ احتیاط از واجبات است. این حوزه هم فرصت است و هم خطر؛ دانایی در آن، سرمایه اصلی تو خواهد بود
ارز دیجیتال یه نوع دارایی کاملاً دیجیتالی و غیرمتمرکزه که با استفاده از تکنولوژی رمزنگاری و بلاک‌چین، امکان انتقال، سرمایه‌گذاری و پرداخت‌های امن و سریع رو بدون نیاز به بانک یا واسطه فراهم می‌کند.

نویسنده:راضیه استادی

وکیل دادگستری